Rachunkowość bankowa – klasyfikacja kredytów

Rachunkowość bankowa – klasyfikacja należności z tytułu kredytów i pożyczek związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Co musisz wiedzieć?

Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika – brak szczegółowych regulacji

Banki ewidencjonują kredyty i pożyczki, z uwzględnieniem rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku.  Rozporządzenie dotyczy zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, w podziale na poniższe grupy ryzyka:

  • kategoria normalna,
  • kategoria pod obserwacją,
  • grupa kredytów zagrożonych, do których zaliczają się kategorie poniżej standardu, wątpliwą lub straconą.

Szczegółowa klasyfikacja w podziale na kategorie ryzyka

Kategoria ryzykaTerminowość spłatSytuacja ekonomiczno-finansową dłużnikaPozostałe warunki
normalnaopóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek nie przekracza miesiącanie budzi obawbrak
pod obserwacjąopóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza miesiąc i nie przekracza 3 miesięcynie budzi obawze względu na ryzyko regionu, państwa, branży, grupy klientów, grupy produktów wymagają szczególnej uwagi. Oprócz wymienionych, bank może dodatkowo ustalić inne kryteria klasyfikacji do kategorii „pod obserwacją”
poniżej standarduopóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 3 miesiące i nie przekracza 6 miesięcymoże stanowić zagrożenie terminowej spłaty ekspozycjibrak
wątpliwaopóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 6 miesięcy i nie przekracza 12 miesięcyulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty w sposób istotny naruszają ich kapitały (aktywa netto)brak
straconaopóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 12 miesięcypogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu– ekspozycje kredytowe wobec dłużników, w stosunku do których ogłoszono upadłość lub w stosunku do których nastąpiło otwarcie likwidacji, z wyjątkiem gdy następuje ona na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji,- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego,- ekspozycje kredytowe kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego,- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony

Jak wynika z powyższej tabeli występują również pozostałe warunki, które banki powinny brać pod uwagę przy dokonywaniu klasyfikacji należności z tytułu kredytów i pożyczek. Pośrednio można je zaliczyć do oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej.

Co stwarza najwięcej problemu?

Z praktyki wynika, że największy problem bankom stwarza ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika. W rozporządzeniu w sprawie zasad tworzenia rezerw celowych wskazano, iż ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej powinna być dokonana z uwzględnieniem statusu dłużnika. Ocena ta powinna zawierać różne mierniki. Są to mierniki ilościowe (np. wskaźnik efektywnego działania, wskaźnik płynności). Istotne są także mierniki jakościowe (np. ocenę kadry kierowniczej, stopień zależności od rynku). Nie mniej ważne są oceny wiarygodności kredytowej dokonane przez zewnętrzne instytucje kredytowe.

W kategorii „normalnej” zalicza się ekspozycje, w przypadku których sytuacja ekonomiczno-finansowa nie budzi obaw.

Do kategorii „pod obserwację” można zaliczyć ekspozycje kredytowe podmiotów, których ze względu na ryzyko regionu, państwa, branży, grupy klientów, grupy produktów wymagają szczególnej uwagi, natomiast sytuacja ekonomiczno-finansowa nie budzi jakiekolwiek obaw. W 2021 roku dobrą praktyką było ustanowienie branż HORECA jako branże wymagające szczególnej uwagi, z uwagi na pandemię wywołaną przez koronawirusa SARS-Co-V-2.  Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że katalog kategorii „pod obserwację” jest katalogiem otwartym, tj. bank może ustalić inne kryteria klasyfikacji. Przykładem innego kryterium klasyfikacji jest zaklasyfikowanie wszystkich kredytów podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, którzy złożyli wniosek o karencję w spłacie rat w związku z epidemią COVID-19.

Do kategorii „poniżej standardu” należy zaliczyć ekspozycje w przypadku których sytuacja ekonomiczno-finansowa może stanowić zagrożenie terminowej spłaty ekspozycji. Niestety regulacje krajowe nie definiują, w jakich przypadkach zachodzi zagrożenie spłaty ekspozycji. W praktyce zagrożenie terminowej spłaty najczęściej zachodzi, gdy:

  • jednostka osiąga stratę z działalności gospodarczej oraz nie posiada nadwyżki finansowej gwarantującej spłaty zobowiązań,
  • brak pełnej identyfikacji przez bank ryzyka wynikającego z finansowania klienta (np. klient nie okazuje danych finansowych),
  • brak realizacji założeń prognoz przyjętych na etapie udzielania finansowania (ponad 30%).

Do kategorii „wątpliwej” należy zaliczyć ekspozycje w przypadku których sytuacja ekonomiczno-finansowa ulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty w sposób istotny naruszają ich kapitały. Najlepszym przykładem potwierdzającym spełnienie powyższego punktu są ujemne kapitały własne. Jednakże należy zwrócić uwagę, że rozporządzenie nie wskazuje, że kapitały te muszą być ujemne.

Do kategorii „straconej” należy zaliczyć ekspozycje:

  • sytuacja ekonomiczno-finansowa pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu,
  • ekspozycje kredytowe wobec dłużników, w stosunku do których ogłoszono upadłość lub w stosunku do których nastąpiło otwarcie likwidacji, z wyjątkiem gdy następuje ona na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji,
  • ekspozycje kredytowe wobec dłużników, przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego,
  • ekspozycje kredytowe kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego,
  • ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony.

Przeniesienie ekspozycji kredytowej do kolejnej kategorii o niższym stopniu ryzyka

Bank może przeklasyfikować ekspozycje kredytowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą do kolejnej kategorii o niższym stopniu ryzyka po jednoczesnym spełnieniu dwóch poniższych warunków:

  • odzyskaniu przez dłużnika pełnej zdolności kredytowej,
  • nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia (spłat rat kapitałowych i odsetek).

Częstą praktyką bankową jest przeniesienie ekspozycji kredytowej do niższej kategorii. Może ona nastąpić po poprawieniu sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu oraz po upływie 3 miesięcy terminowej spłaty. Należy zwrócić uwagę, że te dwa warunki nie są wystarczające. W każdym przypadku bank powinien weryfikować czy podmiot odzyskał pełną zdolność kredytową. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że każdorazowe przeklasyfikowanie do niższej kategorii może nastąpić jedynie o jedną kategorię.

Podsumowanie

Brak szczegółowych regulacji dotyczących klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka powoduje, że banki mają utrudnione zadanie. Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej opiera się w dużym stopniu na indywidualnej ocenie banku. 

W razie dodatkowych pytań – serdecznie zapraszamy do kontaktu.

Zapraszamy do kontaktu

Partner, Dyrektor Zarządzający, Członek Zarządu
Gdańsk

Może Cię zainteresować

Dynamiczne zmiany w otoczeniu ekonomicznym oraz podatkowo-prawnym stawiają przed przedsiębiorcami liczne wyzwania.
Banki, podobnie do pozostałych podmiotów prowadzących księgi rachunkowe, są zobowiązane do wykonania wyceny bilansowej swoich składników aktywów i pasywów.
Rezerwy celowe i odpisy aktualizujące na ekspozycje kredytowe. Pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw o wartość przyjętych zabezpieczeń.
Tworzenie rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących na ekspozycje kredytowe w świetle Krajowych Standardów Rachunkowości.
„Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności” – projekt nowego KSR został przekazany do publicznej dyskusji.
Rok 2021 to okres dynamicznych zmian w zakresie podatków. Sprawdź, na jakie ryzyka musisz zwrócić uwagę prowadząc działalność gospodarczą!

Usługi