Rachunkowość bankowa. Część I

Tworzenie rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących na ekspozycje kredytowe w świetle Krajowych Standardów Rachunkowości.

Każdy  bank  w wyniku finansowym, zgodnie z jedną z najważniejszych zasad rachunkowości jaką  jest zasada ostrożności, zobowiązany jest uwzględnić  rezerwy na znane jednostce ryzyko.  Co za tym idzie do ujęcia  i aktualizacji wartości należności kredytowych w postaci odpisu aktualizującego. W bankach stosujących Krajowe Standardy Rachunkowości,  odpis aktualizujący przyjmuje postać rezerw  celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi, oraz odpisów aktualizujących  należności związane  z tymi ekspozycjami kredytowymi. Natomiast w bankach stosujących postanowienia Międzynarodowych Standardów Rachunkowości –  przyjmuje on  postać odpisu z tytułu utraty wartości.

Należy tutaj  podkreślić, iż zasady tworzenia odpisów aktualizujących w postaci rezerw celowych według ustawy o rachunkowości, oraz odpisu z tytułu utraty wartości według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości wiele różni. Różnice te mogą    powodować znaczące rozbieżności w wycenie należności kredytowych według polskiego i międzynarodowego prawa a tym samym w wysokości prezentowanego wyniku finansowego banku w sprawozdaniu finansowym. 

Przeważająca większość Banków prowadzących  działalność w Polsce sporządza sprawozdanie finansowe według Krajowych Standardów Rachunkowości

Przy ustalaniu poziomu rezerw celowych i odpisów aktualizujących bank dokonuje klasyfikacji należności kredytowych,  zgodnie z  zapisami Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. z 2019 r. poz. 520) z późn. zmianami zwane dalej rozporządzeniem.

Poziom wymaganych rezerw celowych i odpisów aktualizujących jest różny w zależności od rodzaju ekspozycji, oraz aktualnej kategorii ryzyka. W przypadku banku, który tworzy rezerwy celowe w wysokości minimalnej zgodnie z rozporządzeniem dla: 

  • Ekspozycji kredytowych wynikającymi z pożyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanych do kategorii „normalne”, rezerwy na ryzyko oraz odpisy aktualizujące należności związane z tymi ekspozycjami kredytowymi tworzy się w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw oraz odpisów, stanowiącego 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących należności związanych z ekspozycjami kredytowymi.
  • Pozostałych ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją”, „poniżej standardu”, „wątpliwe” i „stracone” oraz odpisy aktualizujące należności związane   z tymi ekspozycjami kredytowymi tworzy się w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw oraz odpisów, stanowiącego w relacji do podstawy tworzenia rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących należności związanych z ekspozycjami kredytowymi:
[wptb id=7178]

Co stwarza najwięcej problemu?

  • Kwalifikowanie przez bank  do  grupy  „pożyczki i kredyty hipoteczne” – ekspozycji kredytowych  wobec osób fizycznych na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego, zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości innej niż mieszkalna (prawidłowa klasyfikacja takich ekspozycji to „pożyczki i kredyty detaliczne”). Powyższe skutkuje  nieprawidłową klasyfikacją kolejno w 5-ciu kategoriach  zamiast   dwóch kategoriach ryzyka  „normalna”  lub  „stracona”,  co  w sytuacji opóźnień w spłacie  pow. 6 miesięcy  może się wiązać z  niedotworzeniem rezerw celowych i odpisów aktualizujących.
  • Wyeliminowanie uznaniowości podczas stosowania pomniejszeń – rozporządzenie przyznaje bankom prawo, a nie narzuca obowiązku  wykorzystywania pomniejszeń podstawy naliczania rezerw celowych w tym zakresie. Należy podkreślić, że przyjęte zasady powinny być stosowane konsekwentnie i niezmiennie,  oznacza to  konieczność jednolitego stosowania  zasad związanych  z przyjmowaniem pomniejszeń podstawy  tworzenia rezerwy celowej i odpisu aktualizującego,  co w praktyce  nie zawsze ma miejsce.

Co jest ważne?

  • Komisja Nadzoru Finansowego, na wniosek banku, może zezwolić na tworzenie rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących należności związanych z ekspozycjami kredytowymi w  innych wysokościach niż wynikało by to z rozporządzenia, w szczególności na podstawie modeli ryzyka kredytowego, informując ministra właściwego do spraw instytucji finansowych o udzielonym zezwoleniu.
  • Rezerwy celowe oraz odpisy aktualizujące należności związane z ekspozycjami kredytowymi tworzy się w ciężar kosztów  i rozwiązuje  się po wygaśnięciu przyczyn ich utworzenia, odnosząc w przychody banku.
  • Rezerwy celowe oraz odpisy aktualizujące należności związane z ekspozycjami kredytowymi tworzy się, aktualizuje co do wysokości oraz rozwiązuje najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca kończącego kwartał, w którym dokonano przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych. Należy zwrócić uwagę, że częstotliwość powinna zostać opisana w stosownych regulacjach Banku i w dalszym toku zachować spójność z postępowaniem faktycznym. 
  • Podstawę tworzenia rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących należności związanych z ekspozycjami kredytowymi stanowi wartość bilansowa ekspozycji kredytowej bez uwzględnienia utworzonych rezerw celowych oraz odpisów aktualizujących należności związanych z ekspozycjami kredytowymi, ale z uwzględnieniem przewidywanej w związku z restrukturyzacją zadłużenia kwoty umorzenia części ekspozycji kredytowej.
  • Rozporządzenie  daje prawo  pomniejszenia wymaganego  poziomu rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi oraz odpisów aktualizujących należności związanych z  ekspozycjami kredytowymi  wynikającymi z pożyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanymi do kategorii „normalne” oraz  zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją”  o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne.
  • Podstawę tworzenia rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi, zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją” lub grupy „zagrożone”,  oraz odpisów aktualizujących należności związanych z tymi ekspozycjami kredytowymi można pomniejszyć,  o wartość zabezpieczeń wymienionych w załączniku nr 2 ust. 3 do rozporządzenia.

Podsumowanie

Niezależnie od tego, czy bank sporządza sprawozdanie według krajowych czy międzynarodowych standardów rachunkowości,  wykazuje kolejno w rachunku zysków i strat lub sprawozdaniu z zysków lub strat i innych całkowitych dochodów pozycję dotyczącą wysokości odpisów aktualizujących na należności kredytowe, wpływającą na końcowy wynik finansowy banku. 

W razie dodatkowych pytań, serdecznie zapraszamy do kontaktu.

Zapraszamy do kontaktu

Partner, Dyrektor Zarządzający, Członek Zarządu
Gdańsk

Może Cię zainteresować

Banki, podobnie do pozostałych podmiotów prowadzących księgi rachunkowe, są zobowiązane do wykonania wyceny bilansowej swoich składników aktywów i pasywów.
Rezerwy celowe i odpisy aktualizujące na ekspozycje kredytowe. Pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw o wartość przyjętych zabezpieczeń.
Rachunkowość bankowa – klasyfikacja należności z tytułu kredytów i pożyczek związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Co musisz wiedzieć?

Usługi