Czym jest równoważny system czasu pracy?

Równoważny system czasu pracy – czym jest, kiedy można go stosować i kto może go wprowadzić? Jakie są inne systemy czasu pracy? Sprawdź!

System czasu pracy to zbiór norm regulujący czas pracy w zakładzie. Określa on wymiar godzin do przepracowania w danym dniu, tygodniu oraz okresie rozliczeniowym.

Systemy czasu pracy

Kodeks pracy wyróżnia następujące systemy czasu pracy:

  • podstawowy system czasu pracy,
  • równoważny system czasu pracy,
  • pracę w ruchu ciągłym,
  • przerywany system czasu pracy,
  • zadaniowy system czasu pracy,
  • weekendowy.

Najbardziej popularne systemy czasu pracy to system czasu pracy podstawowy oraz równoważny i to właśnie ten drugi jest uważany za jeden z bardziej elastycznych.

System podstawowy zakłada pracę z 8-godzinną normą dobową i przeciętnie 40-godzinną normę tygodniową w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. System równoważny zakłada możliwość przedłużenia doby pracowniczej, czyli pozwala na większą swobodę w planowaniu czasu pracy pracownika. Równoważny system czasu pracy pozwala pracodawcy na wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę. Nie oznacza to, że pracownik będzie musiał więcej pracować, niż gdyby obowiązywał go podstawowy system czasu pracy. Przedłużenie to oznacza, że w innym terminie mieszczącym się w okresie rozliczeniowym, pracownik będzie pracował krócej lub skorzysta z wolnego dnia pracy. Równoważny czas pracy pozwala również na wydłużenie okresu rozliczeniowego, który przeważnie wynosi 1 miesiąc. W uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może wynieść 3 lub 4 miesiące albo nawet 12 miesięcy. Dla pracownika oznacza to, że wszystkie godziny, które wypracował w związku z wydłużoną dobową normą, pracodawca może mu oddać w czasie okresu rozliczeniowego lub na jego koniec.

Kto może wprowadzić równoważny system czasu pracy?

Zgodnie z art. 135 § 1 Kodeksu pracy równoważny system czasu pracy może być stosowany, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. System ten może być wprowadzony np. w gastronomii, hotelarstwie, handlu, rolnictwie, żegludze, zakładach fryzjerskich i kosmetycznych, ochronie, zakładowych strażach pożarnych, zakładowych służbach ratowniczych czy też na stacjach benzynowych. Pozwala to na przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin w trakcie jednomiesięcznego okresu rozliczeniowego.

Wprowadzając system równoważnego czasu pracy, pracodawca może wydłużyć dobową normę czasu pracy nawet do 16 lub 24 godzin. Okres rozliczeniowy i dobowy wymiar czasu pracy można wydłużać wyłącznie w uzasadnionych przypadkach:

  • przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych – okres rozliczeniowy można wydłużyć do 4 miesięcy,
  • przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem                 w pogotowiu do pracy dobowy wymiar czasu pracy można wydłużyć maksymalnie do 16 godzin – ale tutaj okres rozliczeniowy nie może być dłuższy od 1 miesiąca,
  • przy pracach polegających na pilnowaniu mienia lub ochronie osób oraz u pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych dobowy wymiar czasu pracy można wydłużyć maksymalnie do 24 godzin – tutaj okres rozliczeniowy również nie może być dłuższy od 1 miesiąca.

Są wyjątki, dla których dobowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 8 godzin:

  • pracownicy, którzy są zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
  • pracownice będące w ciąży,
  • pracownicy opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, bez ich zgody.

Jak wprowadzić równoważny system czasu pracy?

Pracodawca może wprowadzić system równoważnego czasu pracy w każdym terminie. Jeżeli u pracodawcy działają związki zawodowe, zmianę taką należy uzgodnić z organizacją związkową. Zmiana taka oznacza wprowadzenie odpowiednich zapisów w regulaminie lub zbiorowym układzie pracy. Jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 50 pracowników i nie jest objęty obowiązkiem ustalenia regulaminu pracy, wówczas wprowadzenie powyższej zmiany zamieszcza w obwieszczeniu, które musi być podane do wiadomości wszystkich zatrudnionych.

Zmiany wchodzą w życie w terminie 14 dni od daty ogłoszenia ich pracownikom, w sposób przyjęty zwyczajowo w zakładzie pracy.

Rozwiązania praktyczne

Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie oznacza, że pracownicy nie mogą pracować 8 godzin na dobę. Jest dopuszczalne, aby pomimo wprowadzenia tego systemu, praca odbywała się po 8 godzin dziennie. W takim przypadku wprowadzenie równoważnego systemu jest zabezpieczeniem się pracodawcy na wypadek sytuacji wymagającej wydłużenia czasu pracy.

Stosowanie systemu równoważnego wymaga planowania czasu pracy, czyli sporządzania indywidualnych i miesięcznych harmonogramów czasu pracy dla pracowników objętych tym systemem. Harmonogramy, zwane też grafikami są dla pracodawcy wyznacznikiem tego, ile godzin pracy pracownik ma przepracować w każdym dniu i który z dni jest dniem roboczym, a który wolnym. Praca w dniu oznaczonym w grafiku jako dzień wolny oraz praca powyżej godzin zaplanowanych               w danym dniu oznacza powstanie nadgodzin.

Każdy harmonogram powinien zawierać datę rozpoczęcia i zakończenia pracy w każdym dniu, wyznaczenie dni wolnych z rozróżnieniem, z jakiego tytułu są wolne: 5-dniowego tygodnia pracy, w zamian za pracę w niedzielę lub święto czy też z powodu przekroczenia dobowej normy w innym dniu.

Za pracę w niedzielę (jeśli jest ona dozwolona), przysługuje pracownikowi dzień wolny w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po tej niedzieli, a jeżeli nie jest to możliwe, wówczas do końca okresu rozliczeniowego. Pracownik pracujący w niedziele powinien co najmniej raz na 4 tygodnie korzystać z wolnej niedzieli. Natomiast za pracę w święto przysługuje dzień wolny do odebrania w ciągu okresu rozliczeniowego.

Harmonogram należy przekazać pracownikowi w formie elektronicznej lub pisemnej, co najmniej tydzień przed rozpoczęciem pracy według tego grafiku.

W razie dodatkowych pytań – serdecznie zapraszamy do kontaktu.

Autor
Samodzielny Specjalista ds. Kadr i Płac

Zapraszamy do kontaktu

Może Cię zainteresować

17 listopada 2023 r. weszło w życie rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Czekają nas zatem zmiany w BHP dotyczące pracy przy komputerach.
Jakie zmiany czekają pracodawców w związku z wprowadzeniem przepisów Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie BHP na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe od 17 listopada 2023? Do czego należy się przygotować? Odpowiadamy!
Coraz częściej pracodawcy zagraniczni zatrudniają pracowników, którzy świadczą pracę na terenie Polski. Szczególnie w dobie pracy zdalnej takie rozwiązanie staje się nierzadko normą.
W dniu 4 grudnia 2019 r. uczestniczyliśmy w Targach Pracy zorganizowanych przez Sopocką Szkołę Wyższą.

Usługi