24 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa z dn. 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów. Ustawa implementuje postanowienia Dyrektywy z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, tzw. Dyrektywy o ochronie sygnalistów. Przepisy ustawy co do zasady wchodzą w życie 25 września 2024 r.. Wyjątek stanowią tutaj obowiązki w zakresie tzw. zgłoszeń zewnętrznych, które zaczną obowiązywać 25 grudnia 2024 r.
Sygnaliści – kim są?
Sygnalista to osoba fizyczna dokonująca zgłoszenia naruszeń przepisów dostrzeżonych u pracodawcy, uzyskanych w związku ze świadczoną pracą. Co ważne, do grona sygnalistów można zaliczyć nie tylko osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, ale także m. in. pracowników B2B, osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych oraz szereg osób „funkcyjnych” w spółkach prawa handlowego – wspólników, członków zarządu, prokurentów. Według nowo uchwalonej ustawy, sygnaliści mają podlegać specjalnej ochronie gwarantowanej przez pracodawców.
Katalog naruszeń do zgłoszenia
Sygnaliści mają dużą swobodę w wyborze rodzajów zgłaszanych naruszeń, mogą one dotyczyć m. in.:
- korupcji,
- zamówień publicznych,
- usług, produktów i rynków finansowych,
- przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy (AML),
- ochrony środowiska,
- ochrony konsumentów.
Obowiązki pracodawców wobec sygnalistów
Pracodawcy podlegający ustawowym obowiązkom muszą udostępnić sygnalistom kanały do zgłaszania dostrzeżonych przez nich naruszeń oraz uczynić to w taki sposób, aby zagwarantować anonimowość zgłaszających oraz żeby móc podjąć odpowiednie działania zaradcze mające wyeliminować naruszenie i zapobiegać powstawaniu naruszeń w przyszłości, a wszystko to w ramach procedury tzw. zgłoszeń wewnętrznych. Na poziomie organizacyjnym, procedura powinna określać również podmioty odpowiedzialne za odbieranie zgłoszeń oraz osoby odpowiedzialne za podejmowanie działań zaradczych.
Obok procedury zgłoszeń wewnętrznych, od grudnia 2024 r. ma wejść w życie procedura zewnętrznych zgłoszeń, gdzie zgłoszenia odbywać się będą poza organizacją pracodawcy. Podmiotem odpowiedzialnym za funkcjonowanie procedury ma być Rzecznik Praw Obywatelskich.
Ochrona sygnalistów
W ramach dokonywanych zgłoszeń ustawa przyznaje sygnalistom szeroko ochronę przed ew. działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy, do których można zaliczyć:
- odmowę nawiązania stosunku pracy,
- zwolnienie dyscyplinarne,
- obniżenie wynagrodzenia,
- wstrzymanie awansu,
- mobbing,
- dyskryminację,
- niekorzystne lub niesprawiedliwe traktowanie.
Pracodawcy również mają nowe obowiązki
Obowiązek stworzenia wewnętrznej procedury zgłoszeń oraz szeroko pojętej ochrony sygnalistów ciąży na pracodawcach zatrudniających co najmniej 50 osób na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku. Co istotne, jako osoby zatrudnione należy też liczyć także osoby świadczące pracę na podstawie stosunków innych niż stosunek pracy, np. osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych.
Sankcje
Należy pamiętać, że nieprzestrzeganie przez pracodawców obowiązków nałożonych ustawą o sygnalistach może skutkować odpowiedzialnością karną, z karą pozbawienia wolności włącznie.
Masz dodatkowe pytania w zakresie sygnalistów? Skontaktuj się z nami!
