Jak sprawić, by uproszczenia naprawdę ułatwiały życie?
W październiku 2025 r. opublikowano nowy Krajowy Standard Rachunkowości nr 16 (KSR 16) „Uproszczenia w rachunkowości”, który wprowadza szereg praktycznych zmian dotyczących stosowania uproszczeń przewidzianych w ustawie o rachunkowości.
Standard zacznie obowiązywać dla sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2026 r. lub później, z możliwością wcześniejszego zastosowania.
To ważna zmiana dla wielu jednostek – szczególnie dla tych, które dotychczas korzystały z uproszczeń głównie w oparciu o kryteria wielkości lub statusu. KSR 16 wprowadza bowiem nowe podejście, w którym bardziej czytelną rolę odgrywa zasada istotności.
Najważniejsze nowości w KSR 16
Nowy standard wprowadza szereg rozwiązań, które mają uporządkować i ujednolicić sposób stosowania uproszczeń w rachunkowości. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany i praktyczne wskazówki, które warto wziąć pod uwagę przy przygotowaniach do wdrożenia KSR 16.
1. Zasada istotności ponad kryteria formalne
Choć możliwość stosowania uproszczeń często wynika z progów ilościowych lub statusu jednostki (np. małej lub mikro), KSR 16 podkreśla nadrzędną zasadę – istotność potencjalnego zniekształcenia informacji w księgach rachunkowych (art. 4 ust. 4a ustawy o rachunkowości).
Wyjątek stanowią jedynie uproszczenia dla jednostek mikro dotyczące kompletności sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności (art. 46 ust. 5; art. 47 ust. 4; art. 48 ust. 3; art. 49 ust. 4 ustawy).
2. Zakres wyłączeń
Z zakresu KSR 16 wyłączono uproszczenia dotyczące m.in.:
- połączeń jednostek (rozdz. 4a ustawy),
- konsolidacji (rozdz. 6),
- sprawozdań z płatności na rzecz administracji publicznej, o podatku dochodowym oraz sprawozdań zrównoważonego rozwoju (rozdz. 6a–6c).
3. Drzewo decyzyjne do stosowania uproszczeń
KSR 16 wprowadza czytelny schemat decyzyjny (drzewo), który krok po kroku prowadzi przez proces oceny, czy dane uproszczenie można zastosować.
4. Dwuetapowa ocena istotności
Standard wprowadza nowy, dwuetapowy proces oceny istotności potencjalnych zniekształceń:
- etap pierwszy – ocena tzw. zniekształcenia oczywistego (jakościowego i ilościowego, niewymagającego szczegółowych obliczeń),
- etap drugi – szczegółowa ocena istotności, jeśli w pierwszym kroku nie uzyskano jednoznacznego wyniku.
5. Nowe podejście do rodzajów istotności
KSR 16 rozróżnia i definiuje:
- próg istotności przy początkowym ujęciu oraz
- próg istotności dla sprawozdania finansowego.
Standard wskazuje, że ten pierwszy próg powinien być określany odrębnie dla kluczowych grup pozycji bilansowych.
Przykładowo, proponuje ustalenie progu ilościowego dla rozróżnienia kosztów ulepszeń środków trwałych, które mogą zostać ujęte bezpośrednio w kosztach działalności bieżącej.
6. Stosowanie uproszczeń – prospektywnie i retrospektywnie
KSR 16 odnosi się również do kwestii prospektywnego (na przyszłość) oraz retrospektywnego (wstecznego) stosowania uproszczeń, co pozwala jednostkom lepiej dostosować politykę rachunkowości i ujawnienia do swojej sytuacji.
7. Praktyczne zestawienie uproszczeń
W rozdziałach 7–14 standardu szczegółowo opisano różne rodzaje uproszczeń, a w tabeli 9 zestawiono je według wielkości i formy prawnej jednostki. Dzięki temu łatwiej określić, jakie uproszczenia można zastosować w danym podmiocie.
8. Przykłady dobrych i złych praktyk
Ważnym atutem KSR 16 jest bogaty zestaw przykładów – zarówno prawidłowego, jak i nieprawidłowego stosowania uproszczeń. Pozwala to uniknąć błędów i wątpliwości, które dotychczas często pojawiały się w praktyce.
W efekcie liczba dylematów interpretacyjnych powinna istotnie się zmniejszyć.
9. Kiedy rozpocząć przygotowania?
Choć standard zacznie obowiązywać dopiero od 2026 roku, warto rozpocząć przygotowania już teraz. Wdrożenie jego postanowień może bowiem wpłynąć nie tylko na kształt sprawozdań finansowych, ale także na decyzje biznesowe – np. związane z kowenantami umów kredytowych.
Szerszy kontekst – uproszczenia w praktyce
Choć KSR 16 skupia się przede wszystkim na zasadach i procedurach stosowania uproszczeń, jego znaczenie wykracza daleko poza techniczne aspekty rachunkowości. Standard ten stanowi także impuls do refleksji nad tym, jak uproszczenia wpływają na codzienną praktykę, jakość sprawozdań i kulturę rachunkowości w organizacji.
Nowy rozdział w stosowaniu uproszczeń
KSR 16 otwiera nowy etap w podejściu do uproszczeń przewidzianych w ustawie o rachunkowości. Jego celem jest zapewnienie, by uproszczenia rzeczywiście ułatwiały prowadzenie ksiąg, a jednocześnie utrzymywały wysoką jakość informacji finansowej.
Znaczenie właściwego stosowania uproszczeń
Prawidłowe wykorzystanie dostępnych uproszczeń może realnie odciążyć działy finansowe i zwiększyć efektywność pracy.
Jednocześnie ważne jest, aby uproszczenia nie stały się sposobem na zniekształcanie danych sprawozdawczych – w przeciwnym razie ich zastosowanie przyniesie efekt odwrotny do zamierzonego.
Wyzwania i dylematy
Znalezienie równowagi między efektywnością uproszczeń a rzetelnością sprawozdań finansowych pozostaje jednym z kluczowych wyzwań.
Nowy standard ma pomóc jednostkom w rozsądnym wyważeniu tych celów, ograniczając ryzyko błędów i niespójności.
Praktyczne wdrożenie
Wdrożenie nowych zasad wymaga nie tylko zrozumienia istoty uproszczeń, ale również umiejętności ich praktycznego zastosowania w codziennej pracy.
Każda jednostka powinna dostosować wybrane rozwiązania do swojej skali i charakteru działalności, zachowując przejrzystość i efektywność ewidencji księgowej.
Podsumowanie – nowy KSR 16
Nowy KSR 16 to krok w stronę większej przejrzystości i spójności w stosowaniu uproszczeń, ale jednocześnie wyzwanie wymagające świadomego podejścia i wcześniejszego przygotowania. Warto już teraz przeanalizować, jak zmiany wpłyną na procesy rachunkowe i sprawozdawcze w Twojej organizacji.
Chcesz wiedzieć, jak najlepiej przygotować się do wdrożenia KSR 16? Skontaktuj się z ekspertami Moore Polska – pomożemy ocenić skutki nowych regulacji i dostosować politykę rachunkowości do nadchodzących zmian.
