Podstawy prawne MDR
Polskie przepisy o raportowaniu schematów podatkowych (MDR) zostały dodane w Ordynacji podatkowej w dziale III rozdział 11a – Informacje o schematach podatkowych, obejmujące swym zakresem art. 86a – art. 86o, na mocy ustawy z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw . Obowiązują od 1 stycznia 2019 r. Przepisy te stanowią implementację Dyrektywy Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych (tzw. Dyrektywa DAC6).
Kontekst globalny – dlaczego MDR stało się koniecznością?
Słabości krajowych systemów podatkowych tworzą możliwość erozji podstawy opodatkowania i przerzucenia zysków (ang. Base Erosion and Profit Shifting – BEPS) i są często wykorzystywane do planowania podatkowego przez korporacje wielonarodowe. Globalizacja zjawiska całkowitego lub częściowego unikania opodatkowania zysku w kraju prowadzenia faktycznej działalności wymusza na rządach państw zwalczanie tego zjawiska. Wymaga to zdecydowanych działań w celu przywrócenia zaufania do systemów podatkowych poszczególnych państw.
MDR jako narzędzie walki z unikaniem opodatkowania
Przepisy dotyczące obowiązkowego raportowania schematów podatkowych to część większego procesu zmian w prawie podatkowym, który zmierza do ograniczenia nieuczciwych praktyk podatkowych. Inicjatywa dotycząca przeciwdziałania erozji bazy podatkowej i przenoszeniu zysków podjęta została przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. OECD wraz z przedstawicielami państw Grupy G20 opublikowała w 2015 roku ostateczną wersję raportu Mandatory Disclosure Rules, Action 12 – 2015 Final Report OECD, w którym rekomendowanym działaniem, mającym na celu przeciwdziałanie praktykom nadużyć podatkowych, jest wprowadzenie przez państwa członkowskie zasad obowiązkowego ujawniania informacji.
Cele wprowadzenia MDR – przejrzystość i prewencja
W motywie 2 dyrektywy DAC 6 napisano:
„Państwa członkowskie mają coraz większe trudności z ochroną krajowych baz podatkowych przed erozją, ponieważ struktury planowania podatkowego ewoluowały, stając się szczególnie wyrafinowane i często wykorzystując zwiększoną mobilność zarówno kapitału, jak i osób w ramach rynku wewnętrznego. Takie struktury zazwyczaj składają się z ustaleń, które są rozwijane w różnych jurysdykcjach i przenoszą opodatkowane zyski w kierunku korzystniejszych systemów podatkowych lub mają wpływ na zmniejszenie ogólnego rachunku podatkowego podatnika. W rezultacie państwa członkowskie często doświadczają znacznych obniżek dochodów podatkowych, co utrudnia im stosowanie polityki podatkowej sprzyjającej wzrostowi. Dlatego też niezwykle ważne jest, aby organy podatkowe państw członkowskich uzyskały kompleksowe i istotne informacje o potencjalnie agresywnych ustaleniach podatkowych. Takie informacje umożliwiłyby tym organom szybką reakcję na szkodliwe praktyki podatkowe i likwidację luk poprzez uchwalanie przepisów lub przeprowadzanie odpowiednich ocen ryzyka i przeprowadzanie kontroli celno-skarbowych. (…)”
Dyrektywa DAC6 jest m.in. odpowiedzią na aferę Luxleaks, która ujawniła szczególne podejście władz Luksemburga do ponad 300 zlokalizowanych tam międzynarodowych korporacji. Za zgodą tamtejszego rządu korporacje uzyskiwały znaczące korzyści podatkowe, co zdaniem Komisji Europejskiej uderzało w europejski jednolity rynek.
Z uzasadnienia do ustawy implementującej dyrektywę DAC6 do polskiego porządku prawnego czytamy:
„Polska administracja skarbowa potrzebuje szybkiego dostępu do istotnych informacji dotyczących podejmowanych przez podatników działań w obszarze potencjalnie agresywnego planowania podatkowego. Tego rodzaju informacje są niezbędne w celu zidentyfikowania zagrożeń w obrębie prawa podatkowego, jakie stwarzają schematy podatkowe i podjęcia stosownych działań. Dostęp do właściwych informacji już na etapie opracowania schematów pozwala na poprawę szybkości reagowania i podejmowania kroków legislacyjnych lub regulacyjnych, w tym na skuteczniejszą ocenę ryzyka podatkowego i lepsze wykorzystanie przez administrację skarbową zasobów w celu ochrony dochodów budżetu państwa z podatków. (…) Zasada ochrony konkurencji doznaje uszczerbku poprzez nieuczciwe zachowania podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, stosujących agresywne planowanie podatkowe. Podatnicy stosujący schematy podatkowe
i uczestniczący w systemach podatkowych, których celem jest uzyskanie korzyści w związku z unikaniem opodatkowania, zdobywają przewagę konkurencyjną nad podmiotami niestosującymi tego typu metod. Zdobyta w nieuczciwy sposób przewaga nie może podlegać ochronie. W tym przypadku, dla zachowania konkurencji, państwo powinno podjąć działania, zmierzające do powstrzymywania utrudnień w prowadzeniu przedsiębiorstw ze strony innych podmiotów i wyrównania szans.”
Wpływ MDR na kontrole celno-skarbowe
Korzyścią dla podatników płynącą z wprowadzenia zasad MDR powinno być zmniejszenie liczby kontroli celno-skarbowe. Dzięki temu, że Szef KAS dysponuje szczegółowymi informacjami o stosowanych schematach podatkowych oraz obszarach, w których występuje agresywne planowanie podatkowe, może precyzyjnie określać cele kontroli celno-skarbowej, to skutkuje nakierowaniem organów podatkowych na kontrole dokładnie wytypowanych podatników.
Agresywna optymalizacja nie dotyczy tylko uzgodnień transgranicznych. Dyrektywa w świetle jej motywu 10 umożliwiła państwom członkowskim Unii Europejskiej nałożenie obowiązków raportowania o schematach podatkowych również do uzgodnień, które nie mają w sobie elementu transgranicznego. Polski prawodawca postanowił skorzystać z tej możliwości, jednakże przewidując dodatkowe przesłanki do powstania obowiązku raportowania uzgodnień krajowych w stosunku do uzgodnień transgranicznych.
Jak z powyższego wynika celem jest zwiększenie przejrzystości i dostępu organom podatkowym do właściwych informacji na wczesnym etapie, co powinno umożliwić organom szybszą i dokładniejszą ocenę ryzyka oraz terminowe podejmowanie świadomych decyzji w zakresie ochrony dochodów podatkowych państw członkowskich Unii Europejskiej.
Celem jest zdobycie wiedzy, bo jakże inaczej rozumieć „ uzyskanie wszechstronnych i istotnych informacji na temat potencjalnie agresywnego planowania podatkowego oraz strategii podatkowych stosowanych z użyciem schematów”.
Celem jest nie tylko monitorowanie ale również reagowanie na stwarzane przez schematy podatkowe zagrożenia poprzez podjęcie odpowiednich kroków w celu ich ograniczenia, w tym poprzez dokonanie koniecznej zmiany przepisów prawa w tym zakresie i szybkie określenie przez administrację skarbową obszarów polityki podatkowej i dochodów, gdzie poprzez stosowanie schematów podatkowych podatnicy uzyskują nieuzasadnione korzyści podatkowe .
Celem jest również prewencja polegająca na zniechęceniu podatników i ich doradców do korzystania ze schematów podatkowych.
Jak wynika z Objaśnień podatkowych z dnia 31 stycznia 2019r Informacje
o schematach podatkowych MDR, celem jest również zbieranie informacji do analizy funkcjonowania określonych ulg lub preferencji :
„(…) Choć podstawowym celem przepisów MDR jest uzyskiwanie informacji o uzgodnieniach, co do których zachodzi zwiększone ryzyko agresywnej optymalizacji podatkowej lub naruszenia innych przepisów podatkowych, to jest to również instrument, który może dostarczyć cennych informacji do analizy funkcjonowania określonych ulg lub preferencji pod kątem ich oceny ex-post”.
Dlaczego zdecydowano się na wprowadzenie kolejnego narzędzia w postaci informacji MDR?
Otóż doświadczenia poszczególnych państw wskazały, że same umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, jak również wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania czy też obowiązkowej wymiany informacji podatkowych z innymi państwami, nie wystarczyły do efektywnego przeciwdziałania częściowemu lub całkowitemu unikaniu opodatkowania oraz uszczelnianiu systemu podatkowego. Praktyka wskazała, na wysublimowany charakter inżynierii podatkowej, która obejmuje wiele złożonych, wieloetapowych uzgodnień gospodarczych powiązanych ze sobą celowościowo i ekonomicznie, które zaczęły nosić znamiona agresywnej optymalizacji podatkowej. Często były dzielone na poszczególne części i często tylko o tych częściach organy podatkowe miały wiedzę nie znając ich prawdziwego celu.
Informacje MDR z uwagi na ich szeroki zakres powinny zatem umożliwić organom podatkowym poprawę efektywności kontroli dzięki skuteczniejszemu zbieraniu i analizowaniu danych przez Szefa KAS. Gdyby nie było systemu obowiązkowego ujawniania informacji, organy podatkowe mogłyby mieć znaczne trudności w zidentyfikowaniu na podstawie dostępnych informacji schematów podatkowych, bądź przeznaczając czas na poszukiwanie i identyfikację systemów planowania podatkowego zbyt późno reagować aby zapobiegać znacznej utracie dochodów państwa. Informacje MDR wskazują m.in.: na cel uzgodnienia oraz na przepisy prawa podatkowego, które znalazły zastosowanie w danym schemacie podatkowym. Wskazują uczestników, podmioty powiązane oraz chronologię podejmowanych czynności w ramach uzgodnienia. Zawierają opis schematu podatkowego ze wskazaniem jego właściwości. Wskazują na oczekiwaną korzyść podatkową. Informacje MDR są narzędziem, które gdy jest stosowane zgodnie z jego przeznaczeniem może przyczynić się zarówno do ochrony dochodów budżetowych ale również zapewnić uczciwą konkurencję pomiędzy podmiotami gospodarczymi.
Uwagę zwrócę na treść art. 86h § 2 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe wyłącznie w oparciu o informacje przekazywane na podstawie rozdziału 11a działu III Ordynacji podatkowej. Powyższy artykuł poniekąd można traktować jako zachętę dla podatników i ich doradców do dostarczania organom podatkowym szczegółowo i terminowo istotnych informacji o planowaniu podatkowym ale również jako swoistą ochronę. W art. 36 § 3a Kodeksu karnego skarbowego stwierdzono, że jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary,
w przypadku, gdy sprawca w terminie złożył informacje o schemacie podatkowym, a uszczuplona należność publicznoprawna wynika bezpośrednio z zastosowania tego schematu podatkowego.
Raport ETO
28 listopada 2024r Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie wizyty w pięciu wybranych krajach, opublikował raport w zakresie funkcjonowania trzech unijnych dyrektyw, w tym dyrektywy DAC6.
Z raportu wynika, iż państwa UE dokonują wymiany informacji o transgranicznych schematach podatkowych z reguły w obowiązujących terminach lecz informacje te nie są efektywnie wykorzystywane przez administracje podatkowe do analizy ryzyka.
Wynika z niego, że większość krajów ogranicza się do sprawdzenia, czy przesłane informacje (w pliku .xml) są kompletne, nie bada natomiast jakości tych danych.
Czyżby zatem narzędzie o ogromnym potencjale nie przyniosło oczekiwanych rezultatów?
Na te i na wiele więcej pytań odpowiemy w kolejnych tekstach dotykających tematyki MDR. W razie zaś jakichkolwiek wątpliwości – zapraszamy do kontaktu.
