W grudniu 2024 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji. Model tzw. wspieranego podejmowania decyzji ma w całości zastąpić funkcjonującą w kodeksie cywilnym instytucję ubezwłasnowolnienia. Intencją ustawodawcy jest wprowadzenie systemu mniej sformalizowanego i zapewniającego jak największą swobodę osobom, które z jakichkolwiek przyczyn wymagać będą pomocy w decydowaniu o swoich sprawach.
Projekt obecnie jest na etapie opiniowania, jednakże rząd planuje wprowadzić w życie proponowane przepisy najpóźniej w 2026 r.
Wspierane podejmowanie decyzji – co zmieni nowa ustawa? Trzy modele wspieranego podejmowania decyzji w Polsce
Rządowy projekt zakłada model wsparcia w trzech wariantach, których odpowiednie zastosowanie będzie zależne od stanu i potrzeb osoby wymagającej wsparcia. Przy tym, podobnie jak w przypadku ubezwłasnowolnienia, wspierane podejmowanie decyzji będzie mogło być zastosowane co do osób niepełnosprawnych, starszych, chorych lub jakichkolwiek innych osób, które same uznają, że wymagają wsparcia lub gdy z innych przyczyn nie są w stanie w pełni samodzielnie kierować swoimi sprawami.
Do planowanych wariantów modelu wspieranego podejmowania decyzji zaliczyć będzie można:
- Asystę prawną
- Kuratelę wspierającą
- Kuratelę reprezentującą
Asysta prawna – nowy rodzaj umowy
Asysta prawna ma stać się przedmiotem zupełnie nowego rodzaju umowy, która to podlegać będzie zawarciu przez osobę wspieraną oraz wspierającego. Ogólnie rzecz biorąc, ma ona obejmować pomoc w korzystaniu ze zdolności prawnych przy prowadzeniu określonych spraw wskazanych w umowie, w szczególności: obecność przy podejmowaniu czynności prawnych (np. zawieranie umów); wyjaśnianie znaczenia podejmowanych czynności prawnych, gromadzenie informacji potrzebnych przy tych czynnościach, a także przekazywanie oświadczeń woli składanych przez wspieranego.
Co istotne, w podobny sposób jak osoba wspierająca ma funkcjonować kurator wspierający. Niemniej, zasadnicza różnica polegać ma na tym, że kurator podlegać będzie ustanowieniu przez sąd, który to będzie określać również zakres jego uprawnień i obowiązków.
Kurator reprezentujący – pełnomocnik o szerokich uprawnieniach
Najdalej idącą formą wspieranego podejmowania decyzji ma być ustanowienie kuratora reprezentującego. Jednocześnie, kurator reprezentujący będzie wyposażony w kompetencje najbardziej zbliżone do obecnego opiekuna/kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej. Kurator reprezentujący, podobnie jak kurator wspierający ma być ustanawiany przez sąd, jednakże z tą różnicą, iż w przeciwieństwie do kuratora wspierającego będzie on mógł działać za wspieranego – bezpośrednio lub poprzez udzielanie zgody wspieranemu na dokonanie określonych czynności.
W ważniejszych sprawach dotyczących majątku lub osoby wspieranej, kurator reprezentujący będzie musiał uzyskać uprzednią zgodę sądu. Dotyczyć to ma m. in. nabywania/sprzedaży nieruchomości, udzielania darowizn, umieszczenia w domu opieki społecznej lub wszczynania postępowań cywilnych.
Pełnomocnictwo rejestrowe – na wypadek przyszłych potrzeb
Poza wskazanymi przykładami modelu wspieranego podejmowania decyzji, projekt ustawy przewiduje również możliwość udzielania pełnomocnictwa rejestrowego, zwanego również pełnomocnictwem „na przyszłość”.
Wedle założeń, osoba pełnoletnia dla której nie ustanowiono kuratora rejestrowego będzie mogła udzielić pełnomocnictwa na wypadek gdyby w przyszłości nie mogła samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Przy tym pełnomocnictwo rejestrowe będzie mieć szerszy zakres aniżeli nawet kuratela reprezentująca, ponieważ uprawniać będzie do wykonywania wszelkich czynności związanych z osobą i majątkiem mocodawcy, w tym kwestii dotyczących leczenia, czy postępowań sądowych.
Pomimo szerszego zakresu, podobnie jak w przypadku kuratora reprezentującego, pełnomocnik będzie musiał uzyskiwać zgodę sądu na wszelkie ważniejsze czynności dotyczące osoby lub majątku mocodawcy.
Co stanie się z dotychczasowymi ubezwłasnowolnieniami?
W związku z planowanymi zmianami rząd zapowiedział, że osoby będące opiekunami osób ubezwłasnowolnionych, z chwilą wejścia ich w życie, automatycznie staną się kuratorami reprezentującymi.
Masz dodatkowe pytania? Koniecznie skontatkuj się z nami.
