Zgodnie z art. 41 Kodeksu Karnego, pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć umowy pracownikowi, który przebywa aktualnie na urlopie każdego rodzaju czy też jego nieobecność w pracy jest usprawiedliwiona. Jednak, urlop macierzyński jest wyjątkowo specyficznym rodzajem urlopu i obowiązują w jego przypadku odrębne zasady. W jaki sposób rozpatruje się sytuacje związane z umową o pracę i jej wypowiedzeniem gdy pracownica jest w ciąży?
Prawny zakaz wypowiadania umowy kobietom w ciąży
Kodeks Karny, w art. 177, wyraźnie mówi o tym, że podczas całego okresu ciąży oraz urlopu macierzyńskiego, pracownica chroniona jest przed wypowiedzeniem, bądź rozwiązaniem umowy. Chyba, że wyrazi na to dobrowolnie zgodę. Oznacza to, ze od momentu gdy pracodawca dowie się o ciąży pracownicy, nie może dopuścić się jej zwolnienia. Oczywiście, z wyjątkiem wystąpienia kilku ściśle określonych sytuacji. Co jeżeli nie było przesłanek, które zezwoliły by na zwolnienie ciężarnej, a pracodawca i tak postanowi wypowiedzieć umowę? Wówczas, kobieta ma prawo domagać się drogą sądową przywrócenia jej umowy na dotychczasowo obowiązujących ją warunkach. Utrzymanie swojego stanowiska pracy, jest o tyle ważne, z punktu widzenia kobiety ciężarnej, że aby uzyskać prawo do urlopu macierzyńskiego, musi ona być zatrudniona w dniu porodu.
Sytuacje, w których pracodawca może wypowiedzieć umowę ciężarnej pracownicy
Istnieje kilka szczególnych przypadków, w których pracodawca ma prawo zwolnić ciężarną bez konsekwencji prawnych. Do takich sytuacji należą:
- Likwidacja lub upadłość miejsca pracy.
Jeżeli pracodawca ogłosi swoją upadłość lub postanowi o likwidacji całej firmy, wówczas, siłą rzeczy, kobieta w ciąży zostaje zwolniona. Jest to jednak sytuacja, w której, pomimo utraty pracy, wciąż będzie przysługiwał jej zasiłek w trakcie ciąży oraz prawo do urlopu macierzyńskiego.
- Zwolnienie dyscyplinarne
W przypadku, gdy pracownica dopuści się czynu, który kwalifikuje ją do zwolnienia dyscyplinarnego, to bez względu na jej stan, może takie wypowiedzenie otrzymać. Mowa tutaj o takim zachowaniu jak działanie na niekorzyść firmy, zaniedbywanie swoich podstawowych obowiązków czy nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy.
- Zwolnienia grupowe- zmiana warunków pracy
Kobieta ciężarna nie może być zwolniona w trybie zwolnień grupowych. Można natomiast, z tego tytułu, wypowiedzieć jej dotychczasowe warunki umowy, obniżając jej w ten sposób np. wynagrodzenie czy etat. Warto zaznaczyć, że korzystanie ze zwolnień grupowych, jasno zaznacza, ze nie jest to spowodowane winą pracownika. Przyczyna leży po stronie pracodawcy.
Zasady postępowania, gdy ciężarnej wpowiedziano już umowę
Pracodawca, nie wiedząc, że pracownica jest w ciąży i nie mając dokumentu potwierdzającego jej stan, ma prawo wypowiedzieć umowę w każdej chwili. To w gestii kobiety leży obowiązek poinformowania swojego pracodawcy o swoim stanie. To też od niej zależy, w którym momencie ciąży postanowi o tym powiadomić. Co jednak, gdy sama pracownica nie wie, że jest w ciąży dowie się dopiero podczas okresu wypowiedzenia. Wówczas pracodawca ma obowiązek na jej prośbę wycofać dokument. Taka sama sytuacja ma miejsce, gdy wypowiedzenie zostało złożone przez pracownicę. Ma ona prawo do tego by prosić o wycofanie swojego wniosku i zachowanie dotychczasowej pracy. Kobieta może również zajść w ciąże już w trakcie trwania okresu wypowiedzenia, który może trwać nawet 3 miesiące. Wówczas, również obowiązuje ją przywilej wycofania wypowiedzenia, bez względu na to, która ze stron je złożyła. Trzecim przypadkiem, który może się wydarzyć, jest sytuacja, w której pracownicy zakończył się już okres wypowiedzenia, bądź umowa została rozwiązana za porozumieniem stron bez okresu wypowiedzenia i dopiero wtedy dowiaduje się ona o swoim stanie. W tej sytuacji, także może ubiegać się o to by została jej przywrócona umowa o pracę na dotychczasowych warunkach. Wtedy też, ciągłość jej wynagrodzenia powinna zostać zachowana. Ochrona przed utraceniem pracy, obowiązuje kobiety od pierwszego dnia ciąży. Nie ma zatem znaczenia, kiedy pracownica dowiedziała się o tym, że będzie miała dziecko. Najważniejsza jest bowiem data wskazana przez lekarza jako dzień poczęcia. Jeżeli tego dnia kobieta była zatrudniona, wówczas nie może być zwolniona, z wyjątkiem wcześniej wymienionych przypadków. Co w sytuacji, gdyby poczęcie zostało wskazane chociażby dzień po zakończeniu okresu wypowiedzenia? W takiej sytuacji pracownicy nie przysługuje jej prawo do domagania się powrotu do pracy.
Utrata ciąży, a ważność wypowiedzenia
Jeżeli dojdzie do poronienia u pracownicy, która wcześniej otrzymała od pracodawcy wypowiedzenie, nie jest to traktowane jako kontynuacja wypowiedzenia. Gdy pracodawca zadecyduje, że nadal chce zwolnić kobietę, musi ponownie wręczyć jej wypowiedzenie, po zakończeniu okresu ochronnego po utracie ciąży.
Przedłużenie umowy do dnia porodu
Jak wcześniej zostało już wspomniane, aby kobiecie przysługiwało prawo do zasiłku macierzyńskiego, musi ona w dniu porodu posiadać pracę. Sytuacja komplikuje się wówczas, gdy zawarta umowa nie jest na czas nieokreślony i wygasa w trakcie ciąży. Zgodnie z prawem, umowa automatycznie zostaje przedłużona pracownicy. Dzieje się tak pod warunkiem, że jest ona w chwili zakończenia okresu zatrudnienia przynajmniej po upływie 12 tygodnia ciąży. Nie jest wymagana od pracodawcy żadna dokumentacja potwierdzająca przedłużenie umowy. Nie ma również znaczenia czy kobieta urodzi w przewidzianym przez lekarza terminie, później czy też wcześniej. Przedłużenie jej umowy obowiązuje do faktycznego dnia rozwiązania ciąży. Pracownicy nie przysługuje prawo do wydłużenia umowy jeżeli :
- została zatrudniona w zastępstwie za osobę, która z usprawiedliwionych przyczyn nie może na określony czas wykonywać pracy
- umowa została zawarta na określony czas nie dłuższy niż 1 miesiąc
- zakończenie umowy przypada przed upływem 12 tygodnia ciąży.
Okres przedłużonej umowy do dnia porodu, pomimo, że jest objęty ochroną przed zwolnieniem lub zmianami warunków zatrudnienia, nie jest brany pod uwagę w przypadku limitów umów. Zgodnie z obowiązującym prawem, gdy okres zatrudnienia pracownika, przekroczy 33 miesiące lub ilość zawartych umów będzie większa niż 3, wówczas automatycznie okres zatrudnienia pracownika przekształca się z terminowego na czas nieokreślony. Nie dotyczy to jednak przedłużonej umowy do dnia porodu. Nawet jeżeli w trakcie tego okresu, pracownicy miną 33 miesiące pracy, bądź przedłużenie umowy okaże się być 4 z kolei, nie zmienia to obowiązującego okresu trwania zatrudnienia na czas nieokreślony.
Ciąża a umowa zlecenie
Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy kobieta jest zatrudniona na umowie zlecenia. Wówczas, nie obejmuje jej zakaz zwolnienia lub automatyczne przedłużenie umowy do dnia porodu. Nie ma także możliwości skorzystania z urlopu macierzyńskiego. Może natomiast pobierać zasiłek macierzyński, pod warunkiem, że opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, które w przypadku umowy zlecenia jest dobrowolne. Nie ma znaczenia, czy ciężarna wspomniane składki zaczęła opłacać miesiąc przed porodem czy opłacała je od początku. Zawsze, będzie jej przysługiwać zasiłek macierzyński, w wysokości średniej podstawy składki na ubezpieczenie chorobowe z 12 ostatnich miesięcy. O ile w dniu porodu była wciąż zatrudniona. Zasiłek ten kobieta może pobierać przez 52 tygodnie po urodzeniu, bez względu na to, czy po porodzie jej umowa wygaśnie, zostanie zerwana czy też będzie dalej obowiązywała.
W razie dodatkowych pytań – serdecznie zapraszamy do kontaktu.
