Dynamiczny rozwój regulacji związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz wzrost znaczenia czynników ESG powodują, że instytucje finansowe coraz częściej włączają narzędzia środowiskowe, takie jak analiza cyklu życia (LCA) oraz deklaracje środowiskowe wyrobu (EPD), do swoich procesów decyzyjnych. Artykuł omawia rolę LCA i EPD w ocenie ryzyka środowiskowego, zarządzaniu portfelem inwestycyjnym oraz tworzeniu strategii zgodnych z taksonomią UE i wytycznymi raportowania zrównoważonego rozwoju.
Branża finansowa odgrywa kluczową rolę w transformacji gospodarki, a narzędzia takie jak LCA oraz EPD stają się istotnym elementem tego procesu. Działania te pozwalają na dokonanie obiektywnej, ilościowej oceny wpływu środowiskowego produktów, procesów i inwestycji. Rosnące wymogi regulacyjne, ryzyko oraz oczekiwania inwestorów zmuszają banki, fundusze inwestycyjne i ubezpieczycieli do uwzględniania aspektów środowiskowych w ocenie projektów i produktów finansowych.
LCA to metoda oceny wpływu środowiskowego w całym cyklu życia produktu lub procesu – od wydobycia surowców, przez produkcję, użytkowanie, aż po utylizację. Wyniki LCA mogą wspierać instytucje finansowe nie tylko w procesie oceny projektów produkcyjnych, ale także inwestycyjnych, w szczególności w obszarze infrastruktury, energetyki czy przemysłu, umożliwiając identyfikację potencjalnych zagrożeń związanych z oddziaływaniem na środowisko. Uwzględnienie perspektywy pełnego cyklu życia w procesach wyceny kredytowej i ubezpieczeniowej ogranicza ryzyko finansowania przedsięwzięć sprzecznych z założeniami polityki klimatycznej oraz wzmacnia zgodność decyzji inwestycyjnych z długoterminowymi celami zrównoważonego rozwoju. EPD to standaryzowane dokumenty przedstawiające zweryfikowane informacje na temat oddziaływania produktu lub usługi na środowisko w całym cyklu życia. Opracowywane są przede wszystkim w oparciu o analizę LCA oraz zasady określone w normach ISO 14025 oraz ISO 14040 i 14044, co gwarantuje spójność metodologiczną oraz transparentność danych. EPD charakteryzują się wysokim stopniem wiarygodności, ponieważ wymagają niezależnej weryfikacji oraz odniesienia do reguł kategorii produktów (PCR), określających szczegółowe wytyczne dla poszczególnych sektorów. Dla branży finansowej stanowią one istotne źródło rzetelnych i porównywalnych danych środowiskowych, co pozwala ograniczyć ryzyko greenwashingu, ułatwia ocenę zgodności projektów z wymogami taksonomii UE oraz wspiera rozwój instrumentów takich jak zielone obligacje czy kredyty powiązane ze zrównoważonym rozwojem. Deklaracje środowiskowe produktów (EPD) odgrywają istotną rolę w branży finansowej, stanowiąc narzędzie zwiększające przejrzystość i wiarygodność procesów decyzyjnych. Dzięki nim instytucje finansowe zyskują możliwość rzetelnej weryfikacji danych środowiskowych prezentowanych przez przedsiębiorstwa, co wzmacnia transparentność i ogranicza asymetrię informacyjną. EPD oraz LCA mogą również pełnić funkcję fundamentu dla rozwoju zielonych obligacji oraz innych instrumentów z zakresu zrównoważonego finansowania, szczególnie tych powiązanych z unijną taksonomią. Powyższe narzędzia wspierają zarządzanie portfelem, umożliwiając porównywanie różnych branż i podmiotów gospodarczych pod kątem ich rzeczywistych emisji i związanych z nimi kosztów środowiskowych, co przekłada się na bardziej świadome i odpowiedzialne decyzje kapitałowe.
Ich znaczenie jest widoczne także w kontekście redukcji ryzyka greenwashingu – poprzez niezależną weryfikację informacji środowiskowych zwiększają wiarygodność raportów ESG i wspierają instytucje finansowe w podejmowaniu decyzji zgodnych z zasadami odpowiedzialnego inwestowania. Narzędzia te obejmują nie tylko popularną kwestię związaną ze zmianą klimatu – ślad węglowy, ale także informacje m.in. o zubożeniu warstwy ozonowej, zakwaszeniu, eutrofizacji, czy wyczerpywaniu zasobów abiotycznych. Daje to szersze spojrzenie na kwestie związane z wpływem środowiskowym w ocenie inwestycji czy produktu.
Mimo rosnącego znaczenia analiz cyklu życia i deklaracji środowiskowych w sektorze finansowym, ich praktyczne wykorzystanie wciąż może wiązać się z licznymi barierami. W wielu branżach ograniczona dostępność EPD utrudnia porównywalność danych i kompleksową ocenę wpływu środowiskowego projektów, a wysokie koszty pełnych analiz LCA stanowią istotne obciążenie, zwłaszcza dla mniejszych podmiotów. Dodatkowo brak jednolitych standardów metodologicznych dostosowanych do specyfiki finansów spowalnia harmonizację praktyk oceny ryzyka środowiskowego, a niedostateczne doświadczenie analityków w interpretacji wyników LCA ogranicza możliwość pełnego wykorzystania ich potencjału. Co więcej, choć EPD stanowią obiecujące narzędzie wzmacniające wiarygodność deklaracji ekologicznych, wciąż widoczna jest znaczna zmienność pomiędzy poszczególnymi programami – zarówno w zakresie doboru granic systemu, jakości danych tła, jak i poziomu niezależnej weryfikacji. W konsekwencji postulowane jest ujednolicenie wytycznych dotyczących reguł kategorii produktów (PCR), podniesienie jakości danych wykorzystywanych w analizach LCA oraz wzmocnienie regulacji bądź certyfikacji procesu tworzenia EPD, co stanowi warunek konieczny, aby narzędzia te mogły odegrać realną rolę w ocenie inwestycji i zarządzaniu ryzykiem kredytowym, a nie jedynie funkcję wizerunkową.
Wnioski
LCA i EPD, choć wywodzą się z obszaru inżynierii środowiskowej, stają się coraz ważniejszym narzędziem w branży finansowej. Badania wskazują na zależności między przewidywanym wzrostem ryzyka środowiskowego a kosztami finansowania, polityką kredytową oraz modelami scoringowymi. Umożliwiają obiektywną ocenę ryzyka, wspierają transparentność i zgodność regulacyjną, a także pomagają budować przewagę konkurencyjną instytucji finansowych na rynku zrównoważonych inwestycji. Ich rosnące znaczenie wskazuje, że w najbliższych latach staną się integralnym elementem praktyki inwestycyjnej i kredytowej. Wskazują, że istnieje rosnąca presja na banki, by uwzględniały czynniki ESG w ocenie zdolności kredytowej kredytobiorców oraz w kalkulacji oprocentowania nie tylko z powodów reputacyjnych, lecz także z uwagi na materialne ryzyko związane z regulacjami, zmianami klimatu i długofalowymi zobowiązaniami środowiskowymi. Stąd też postuluje się integrację narzędzi takich jak LCA i EPD jako uzupełnienie danych tradycyjnie używanych w analizie ryzyka kredytowego, co może poprawić trafność oceny i warunki finansowania dla podmiotów o lepszej wydajności środowiskowej.
*********
Artykuł napisany przez ekspert zewnętrzną, dr Joannę Czerepko. Oryginalne opublikowane na ZFP.
Dr Joanna Czerepko – doktor nauk społecznych w dyscyplinie ekonomia i finanse, absolwentka Wydziału Ekonomicznego oraz Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego oraz wielu kursów, w tym prestiżowego programu gospodarki cyrkularnej prowadzonego przez Uniwersytet Cambridge. Inicjatorka Pomorskiego Forum ESG przy Uniwersytecie oraz studiów podyplomowych Menedżer ESG na Wydziale Ekonomicznym UG, których dwoma edycjami kierowała. Od lat w branży doradczej, ekspertka zrównoważonego rozwoju odpowiedzialna za przygotowywanie dokumentacji związanej z gospodarką obiegu zamkniętego oraz sprawozdawczości ESG.
W razie dodatkowych pytań zapraszamy do kontaktu.